FDM 3D yazıcılarla baskı alınırken, her katmanın başlama ve bitiş noktası genellikle aynı yerde olur. Bu nokta baskının dış yüzeyinde küçük bir iz, çizgi ya da çıkıntı olarak görünür. İşte bu iz, “Z-seam” olarak adlandırılır. Özellikle silindirik modellerde veya estetik yüzeylerde bu iz rahatsız edici olabilir. Bu yazıda Z-seam oluşumunun nedenlerini, etkilerini ve nasıl gizlenebileceğini inceliyoruz.
Z-Seam Neden Oluşur?
Z-seam, her katmanın başlandığı (ve çoğu zaman bittiği) noktada oluşur. Yazıcının nozzle’ı burada durur, retraksiyon yapar ve bir sonraki katmana geçerken yeniden ekstrüzyona başlar. Bu da o bölgede küçük bir çıkıntıya veya çöküntüye neden olabilir.
Z-seam izinin belirginliği şu faktörlere bağlıdır:
- Retract ayarları (geri çekme mesafesi ve hızı)
- Coasting ve wiping ayarları
- Nozzle sıcaklığı ve akış hızı
- Z-seam konumlandırma yöntemi (random vs aligned)
- Modelin geometrisinin gizlemeye uygun olmaması ( yuvarlak modeller)
Z-Seam İzini Gizlemek İçin Yöntemler
1. Z-Seam Konumunu Manuel Belirleme
Birçok slicer programı, Z-seam konumunu manuel olarak bir köşeye veya arka yüzeye kaydırmanıza izin verir. Örneğin, modelin görünmeyecek kısmı (örneğin duvara gelecek yüzü) seçilebilir.
Bambu Studio: Z-seam alignment menüsünden “user specified” seçeneği ile özel yön belirlenebilir.
2. Z-Seam’i Random (Rastgele) Dağıtma
Z-seam izini tek bir çizgi halinde görmek yerine, tüm model yüzeyine küçük izler olarak yaymak istenebilir. Bu yöntem yüzeyi homojenleştirir ancak tamamen ortadan kaldırmaz.
Ancak dikkat: Eğer coasting ve wiping ayarları yeterince iyi yapılmadıysa, rastgele dağıtılan bu izler yüzeyde dağınık pürüzler ve sıçramalar oluşturabilir. Bu durumda model yüzeyi düzensiz görünür ve görsel kalite ciddi biçimde düşer. Bu yüzden random Z-seam ancak gelişmiş akış kontrolleriyle birlikte kullanıldığında avantaj sağlar.
- Küçük objelerde bu izler daha görünür olabilir.
- Büyük ve düz yüzeylerde random seçeneği iyi sonuç verir.
- Küçük objelerde bu izler daha görünür olabilir.
- Büyük ve düz yüzeylerde random seçeneği iyi sonuç verir.
3. Coasting ve Wiping Ayarlarıyla İz Azaltımı
- Coasting: Nozzle, belirlenen mesafe kadar filament akışını kesip boşta ilerler. Bu, fazla ekstrüzyonu önler.
- Wiping: Nozzle, son pozisyonda küçük bir geri hareket yaparak fazla materyali temizler.
Bu ayarlar birlikte optimize edilirse Z-seam izi ciddi oranda azalır.
4. Layer Başlangıç Noktasını Optimize Etme
Bazı slicer’lar “start at sharpest corner” gibi seçeneklerle katman başlama noktasını geometriye göre ayarlayabilir. Bu, izi bir köşe hattına gizleyerek görünürlüğünü azaltır.
5. Scarf Seam Tekniği (Yeni Nesil Yaklaşım)
Bazı modern slicer’lar, Z-seam izini yumuşatmak için “scarf seam” adı verilen bir tekniği desteklemeye başladı. Bu yöntemde nozzle, katman başında ani bir başlangıç yerine kademeli bir geçiş yaparak izi yayar.
- Özellikle kavisli yüzeylerde daha pürüzsüz bir bitiş sağlar.
- Bambu Studio gibi slicer’lar henüz bu özelliği tam entegre etmemiş olabilir, ancak OrcaSlicer gibi gelişmiş yazılımlarda bu seçenek test aşamasındadır.
Scarf seam kullanıldığında, coasting ve wiping ile birlikte daha da iyi sonuç alınabilir.
6. Gelişmiş Nozzle Kontrolü ve Firmware Ayarları
- Input shaping, PA ve flow dynamics ayarlarıyla da Z-seam oluşumu azaltılabilir.
- Bambu Lab yazıcılarda nozzle pressure advance (PA) iyi ayarlanmışsa Z-seam izi minimuma iner.
Sonuç
Z-seam izi 3D baskının doğası gereği oluşsa da, doğru dilimleme ayarları ve konumlandırmayla büyük oranda gizlenebilir. Özellikle estetik açıdan hassas parçalarda, Z-seam’in modelin görünmeyen kısmına yerleştirilmesi veya yazılım desteğiyle dağıtılması etkili çözümler sunar.